ในพระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขากล่าวไว้เมื่อปี พ.ศ. 2317 พระเจ้าตากสินมหาราช โปรดเกล้า ฯ ให้พระเจ้าลูกยาเธอ พระเจ้าจุ้ยกับพระยาธิเบศร์บดี จางวางมหาดเล็ก ยกทัพไทย จำนวน 3,000 คน ออกมาตั้งรักษาเมืองราชบุรี เนื่องจากอะแซ่หวุ่นกี้แม่ ทัพพม่าได้ให้งุยอคงหวุ่นคุมพล 5,000 คน ยกกองทัพตามครอบครัวมอญที่อพยพหนีเข้ามา กองทัพพม่าสามารถตีกองทัพไทย ที่รักษาค่ายท่าดินแดงแตก แล้วยกเข้ามาตั้งค่ายที่ปากแพรก หลังจากนั้นได้แบ่งพลออกเป็น 2 กอง ส่วนหนึ่งรักษาค่ายอยู่ที่ปากแพรก ที่เหลือ 3,000 คน ยกลงมาตามแม่น้ำแม่กลองฝั่งตะวันตกเที่ยวปล้นทรัพย์จับเฉลยในแขวงเมือง ราชบุรี เมืองสมุทรสงคราม และเมืองเพชรบุรี เมื่อมาถึงตำบลนางแก้วทราบว่ามีกองทัพไทยตั้งอยู่ที่เมืองราชบุรี งุยอคงหวุ่น จึงให้หยุดทัพตั้งค่ายซึ่งบริเวณตำบล โคกกระต่ายในทุ่งธรรมเสน เป็นที่ตั้งค่ายของกองทัพไทย ซึ่งนำโดยพระเจ้าลูกยาเธอพระองค์เจ้าจุ้ย ส่วนกองทัพพม่าได้ตั้งค่าย อยู่ที่นางแก้วซึ่งห่ออกไปไม่มากนัก พื้นที่บริเวณโคกกระต่ายนี้ เป็นชาวบ้านเคยขุดพบกระดูกคนและสัตว์เป็นจำนวนมาก และจากการไถ ปาดหน้าดินก็จะพบเศษภาชนะดินเผากระจัดกระจายอยู่ทั่วบริเวณ |
หลักฐานทางโบราณคดี : แหล่งโบราณนคดีบ้านโคกกระต่ายมีสภาพเป็นเนินดินสูงประมาณ 60 เซนติเมตร จากท้องนาโดยรอบ มีพื้นของเนินทั้งหมดประมาณ 30 ไร่ ปัจจุบันพื้นที่บางส่วนถูกปรับสภาพให้เป็นทุ่งนา บางส่วนมีการไถปาดเอาหน้าดินออกไป บนผิวดินพบวัตถุกระจัดกระจายอยู่เป็นจำนวนมาก ทางด้านทิศตะวันตกเฉียงใต้ของเนินมีศาลไม้ขนาดเล็กตั้งอยู่ ชาวบ้านเรียกว่า ศาลพระเจ้าตากสิน จากการสำรวจบริเวณดังกล่าวปรากฏแนวคูน้ำ ซึ่งเป็นคูค่ายโบราณอยู่บางส่วน เนื่องจากส่วนใหญ่จะถูกทำลาย ปรับสภาพกลายเป็นทุกนาไปหมดแล้ว โบราณวัตถุที่พบบนผิวหน้าดิน และที่ชาวบ้านเก็บรักษาไว้จะมีลักษณะดังนี้คือ ![]() ![]() |
![]() |
![]() ![]() ![]() |
![]() |
![]() |
![]() ![]() |
![]() |
จากหลักฐานทางประวัติศาสตร์อันสำคัญยิ่งดังที่กล่าวนี้ จังหวัดราชบุรี จึงได้ให้ส่วนราชการที่เกี่ยวข้องทำการศึกษาค้นคว้า รวบรวมข้อมูล และนำเผยแพร่สู่สาธารณชนคนไทยทุกหมู่เหล่า เพื่อร่วมกันเทิดพระเกียรติ พระวีรกรรมอันปรีชาสามารถของ พระองค์ที่ทรงรักษาผืนแผ่นดินไทยเอาไว้ให้ลูกหลานไทยจนปัจจุบัน |
จังหวัดราชบุรีดำริจะฟื้นฟู พัฒนาพื้นที่บริเวณค่ายโคกกระต่าย ตำบลธรรมเสน อำเภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี ให้เป็นแหล่งสำคัญ ทางประวัติศาสตร์ที่สมพระเกียรติ และเป็นสถานที่เคารพสักการะบูชาพระเจ้าตากสินมหาราช สำหรับคนรุ่นหลังสืบไป |